Mộ Và Di Tích Của Ông Hoàng Kế Viêm

[LE HOANG]

Thời Việt Nam Cộng Hòa đã có con đường mang tên Hoàng Kế* Viêm tại Quận 10, ở Sài Gòn.
Sau năm 1975, có con đường mang tên Hoàng Kế Viêm tại Quận Tân Bình, thành phố Hồ chí Minh  (Saigon). Quận Sơn Trà, Đà Nẵng;  Thị xã Đồng Hới, Quãng Bình cũng có tên đường HKV.
Đúng ra Di tích, gồm ngôi mộ và đền thờ ông Hoàng kế Viêm phải được công nhận từ lâu.  Có lẽ một số người trong cơ quan nhà nước mang sẳn thành kiến, những ai làm quan dưới Triều Nguyễn thì đều là "cõng rắn cắn gà nhà" cả, vã lại lúc đó tài liệu ở Việt Nam chưa đầy đủ,  nên ông Hoàng kế Viêm bị đánh giá lệch lạc chăng?
Ngày nay cũng may nhờ những tài liệu công phu quý giá của các nhà nghiên cứuvà của Pháp, họ sáng suốt đã nhận ra hoàn cảnh lịch sử và tấm lòng vì dân vì nước của vị đại thần này.
Ông Hoàng kế Viêm là người yêu nước cực đoan. 
Cũng như con trai cố tổng thống Kennedy đến gặp Đt Võ nguyên Giáp ngày 23/8/1998, con trai viên thiếu tá Francis Garnier là ký giả đến xin gặp ông Viêm để biết một người An Nam như thế nào mà đã hai lần chỉ huy hai trận đánh giết chết cha ông ấy và một sĩ quan cao cấp khác, Henri Riviere, của Pháp.  Nhưng ông Viêm từ chối, chống Pháp cực đoan mà!
Tóm lược về hoạt động chống thực dân Pháp của Ông Hoàng Kế Viêm tạo sự ngộ nhận về vị quan đại thần này. 
Trước đây một số nhân viên trong chính quyền CHXHCNVN viết rằng ông Hoàng kế Viêm làm việc dưới triều Đồng Khánh, hùa theo giặc để đàn áp Văn Thân.  Sự thực không phải như vậy.
Để hiểu rõ hơn, xin trích trong Việt Nam Sử Lược của Trần trọng Kim, sách của Tsuboi, tài liệu của Pháp, Kergaradec...., sách Danh Nhân Việt Nam của học giả Thái văn Kiểm xuất bản tại Saigon trước 1975, và nhà nghiên cứu Nguyễn đắc Xuân...
Theo thói thường, một Phò mã đại thần với quyền cao chức trọng, có anh vợ là vua Thiệu Trị, và các vua Tự Đức, Đồng Khánh.... cho đến vua Thành Thái đều là cháu vợ, người ta gối cao mà hưởng uy quyền phú quý, đàng này ông Hoàng kế Viêm đã lăn lộn ngoài chiến địa với bao gian truân thiếu thốn chỉ vì lòng yêu nước, chống giặc ngoại xâm.

Theo tài liệu của sử gia, học giả Lệ Thần  Trần trọng Kim trong cuốn Việt Nam Sử Lược: "....Một mặt Quan Tiết chế Hoàng kế Viêm SAI Lưu vĩnh Phúc làm tiên phong đem quân về đóng ở Phủ Hoài Đức để chống quân Pháp..."

Theo tài liệu của Pháp trong cuốn Nước Đại Nam Đối Diện Với Nước Pháp và Trung Hoa, sách củaYoshiharu Tsuboi: "Bất kể ý muốn của nhà vua, Viêm tiếp xúc với quân Cờ Đen để kiểm soát các đám giặc Cờ khác, và phương pháp đó tỏ ra hữu hiệu...."Hay "Sau năm 1877, Thuyết từ giả Bắc Kỳ, Viêm trở thành nhân vật quan trọng nhất. Kergaradec không thể gặp được ông, viết ngày 4-7-1879: Tôi rất muốn làm quen với một người là đối thủ chính của chúng ta, nếu một khi cuộc chiến xảy ra với nước An Nam......
.........................
"Tuy là quan văn nhưng ông lại giữ một chức vụ quân đội.....nhưng thực tế ông là người quan trọng nhất Bắc Kỳ."
.........................
"Tháng 9 năm Quý Dậu (1873) «Thống đốc Hoàng Tá Viêm nghĩ Lưu Vĩnh Phúc đã từng theo quan quân hết sức đánh dẹp nên xin vua cất lên làm Phòng ngự sứ »[7]"
...." Làm tướng, dùng quân Cờ Đen của Lưu Vĩnh Phúc để dẹp bọn Cờ Trắng, Cờ Vàng thổ phỉ, buổi đầu đánh Pháp thắng lợi trên đất Bắc ..."
Như vậy Lưu vĩnh phúc chẳng qua cũng như Quan Công, Trương Phi, mà Khổng Minh chỉ đâu đánh đó, nếu không có đầu óc chiến lược thì không giết được những tên đầu sỏ....
Như vậy ông Hoàng kế Viêm là một chiến lược gia (strategist) bày binh bố trận và ra lệnh cho Lưu vĩnh Phúc phục kích tại Ô Cầu Giấy, dụ cho quân Pháp ra đó mà đánh xáp lá cà và đã giết Francis Garnier năm 1873, cũng cùng chiến lược lập lại và đã giết Henry Rivière cùng một nơi năm 1883, cách nhau 10 năm.
Sau này có vài trận không thắng Pháp vì thiếu sự phối hợp Mưu Trí và Vũ Lực.  Mưu trí là ông Hoàng kế Viêm, vũ lực là lực lượng quân Cờ Đen vàquân đội triều đình.  Ông Hoàng kế Viêm không cầm súng bắn quân Pháp, không dùng gươm giáo đâm sỉ quan Pháp, nhưng là đầu óc chiến lược rất quan trọng.
Cũng như Cesar, Napoleon, đức Trần Hưng Đạo hay Đại tướng Võ nguyên Giáp, không chĩa súng vào deCastri nhưng bày binh bố trận, phải đánh như thế nào để cuối cùng Pháp đã thua trận Điện Biên Phủ...đó là đầu óc chiến lược.
Những chiến lược gia đều là những mưu sĩ, xuất thân quan văn đã có từ xưa như Khương tử Nha, Khổng Minh, Chu Du, Lục Tổn....
Hoàng kế Viêm và Phong trào Văn Thân:"Hoàng Tá Viêm là một vị tướng đánh Pháp quyết liệt trên đất Bắc (1884), tại sao về sau ông lại cộng tác với Pháp và vua Đồng Khánh truy dẹp Phong trào Cần Vương chống Pháp (1885) ở miền Trung?"Ông Nguyễn đắc Xuân:"Theo Hoàng Tá Viêm có mặt trong hoàn cảnh không thường của triều Nguyễn sau ngày Thất Thủ Kinh Đô trên. Ta có thể rút ra những nhận định về Hoàng Tá Viêm như sau:
1. Thất Thủ Kinh đô từ tháng 5-7-1885 (23-5-Ất Dậu), cuộc Pháp truy nã vua Hàm Nghi và Phong trào Cần Vương bắt đầu từ sau ngày 13-7-1885. Mãi đến khoảng sau tháng 9 Bính Tuất (1886) Hoàng Tá Viêm mới được phục chức và giao cho nhiệm vụ «An phủ Kinh kỳ đại thần Hữu trực kỳ», tức là sau 1 năm ba tháng Hoàng Tá Viêm mới được giao nhiệm vụ « an phủ » hữu trực kỳ (tức là hai tỉnh Quảng Trị và Quảng Bình). Lúc ấy quan quân theo Cần Vương không còn mấy và ở bí mật ở trong rừng.  Công việc chính của Hoàng Tá Viêm là giúp an dân. Chính Đại Nam Thực Lục đã nói rõ trong đoạn trích trên :«cũng là muốn cho yên dân, không phải là muốn đánh lấy thắng ».
................................
"Khi Nguyễn Trọng Hợp về triều, cử Hoàng Tá Viêm ở bên cạnh và bàn việc cơ mật với vua Đồng Khánh, ít ra Hoàng Tá Viêm cũng hạn chế được tội làm tay sai cho Pháp của vua Đồng Khánh.  Như thế Hoàng Tá Viêm làm việc bên cạnh vua Đồng Khánh là người có công chứ không phải có tội."
"– Bọn Việt Gian và thực dân Pháp biết ý đồ của Hoàng Tá Viêm ở bên cạnh vua Đồng Khánh và « an phủ » dân Trị Bình  (Quãng Trị, Quãng Bình) là để hạn chế tội làm tay sai cho Pháp của vua Đồng Khánh và tìm cách cứu dân Trị Bình có chí hướng ủng hộ Phong trào Cần Vương. Vì thế những yêu cầu của Hoàng Tá Viêm trong việc «an phủ » dân Trị Bình đều bị Pháp từ chối.  Sách Đại Nam Thực Lục Đệ Lục Kỷ viết dưới thời Pháp thuộc cũng đã để lộ ra sự mâu thuẫn ấy."

Mỗi khi có cuộc hành quân, thay vì động binh đánh dẹp Văn Thân, ông đã cho người bí mật tiếp xúc với Lê Trực, cánh tay phải của Phan đình Phùng, người lãnh đạo, chỉ huy Phong trào Văn Thân, và tiết lộ thời gian hành quân của quân triều đình để tránh đụng độ, hay cướp vũ khí nếu đủ sức.  Đoạn này có trong Tuyển Tập Đào Trinh Nhất xuất bản năm 2000, và tài liệu riêng của Gia Phả Họ Hoàng Văn La in năm 1992.
Ông Hoàng kế Viêm muốn đảm nhận chức vụ này thay vì đánh Cần Vương, giết hại dân lành, ông lợi dụng chức vụ để liên lạc thông báo tin tức hành quân của triều đình hầu để không xảy ra chiến tranh tang thương.  Nếu để cho người khác thì tang tóc sẽ xảy ra và phong trào Văn Thân sẽ bị dẹp.
Điển hình là sau một thời gian ông không làm gì và bị triệu hồi về triều, bọn Nguyễn Thân ra thay thế và dẹp ngay. 
Quân Pháp mà ông Viêm còn có lúc thắng được, không lẻ một nhóm nhỏ mà ông Viêm dẹp không xong, chẳng qua vì không muốn dẹp thôi.

Ngay cả Pháp coi ông Hoàng kế Viêm là kẻ thù chính mà phải công nhận ông Viêm là đối thủ số một của họ.
Và cả ông Nguyễn đắc Xuân không mặn nồng gì với chế độ quân chủ mà cũng công nhận ông Hoàng kế Viêm không phải là kẻ hùa theo Tây như một số ít người đã ngộ nhận.Có người viết rằng có lúc ông Hoàng kế Viêm đánh không thắng Pháp.  Chuyện trận mạc, khi thắng khi thua là chuyện thường, nhưng ý chí chống ngoại xâm mới đáng trân trọng.  Biết bao người như Phan đình Phùng, Đinh công Tráng, Nguyễn thiện Thuật, Hoàng hoa Thám, Nguyễn thái Học....tuy thua giặc Pháp, nhưng lòng yêu nước của các vị anh hùng ấy vẫn bất khuất trong lòng người Việt chúng ta.  Sách có câu, "Luận anh hùng chớ kể hơn thua" mà!
Lại có người viết rằng tài liệu của Tsuboi hay của Trần trọng Kim ít, không đủ chứng minh ông Viêm chỉ huy quân triều đình và quân Cờ Đen giết hai sĩ quan Pháp.  Con công, con Phụng tuy ít, nhưng vẫn là công, phượng.  Một triệu con chim sẻ cũng vẫn chỉ là chim sẻ.
Vấn đề ở đây là Lòng Yêu Nước của Sĩ phu nước nhà.
Tài liệu tham khảo:https://military-history.fandom.com/...hoang-ke-viem- Nước Đại Nam Đối Diện Với Nước Pháp và Trung Hoa, sách củaYoshiharu Tsuboi
- Việt Nam Sử Lược của Trần trọng Kim.
Để được thấy hình rõ hơn, xin click vào photos.
Một trang Sử của Trần trọng Kim.
Một trang sách của Tsuboi.
(Photo trích từ web)
Cháu ngoại Hoàng đại Lệ và "bề trên" gọi cụ HKV bằng cố. Bốn chữ CÁT NHÂN THIÊN TƯỚNG treo trên cao do Vua Thành Thái tặng ông Hoàng kế Viêm.
Hậu duệ của cụ Hoàng kế Viêm.Đền thờ xưa đã bị bom dội nát trong thời kỳ chiến tranh


Đền thờ xưa đã bị bom dội nát trong thời kỳ chiến tranh, nhưng ngôi lăngmộ vẫn còn nguyên.Lăng ông Hoàng kế Viêm tại Làng Văn La, Phủ** Quãng Ninh, tỉnh Quãng Bình.
(Photo trích từ web) Mộ bà Hương La Trưỡng*** Công chúa ở Dương Xuân thượng, Huế.
Photo taken năm 2014, người đang lau chùi bia là Mụ**** Bửu Chính, cháu gọi ông An Thành Vương là ông cố.
An Thành Vương là con trai út của Vua Minh Mạng.Người phụ nữ mặc áo đỏ là vợ của Hoàng phồn Lâm, gọi ông HKV là sơ.
Ghi chú: 
*Trong Wikileak, viết không chính xác lắm:
1- Tên ông Hoàng kế Viêm là tên được đặt từ lúc mới được sanh ra.
Sau này khi làm quan, trước khi cưới bà Nguyễn Phúc Quang Tịnh triều đình đề nghị đổi chữ lót (middle name) KẾ ra chữ TÁ, vì sao? 
Theo phép chiết tự trong chữ Hán, chữ Viêm gồm hai chữ Hỏa chồng lên nhau, nhiều "Hỏa" (lửa) quá sợ đốt cháy ngôi vua.  Hơn nữa, chữ Kế theo triều đình sẽ là kế vị ngôi vua.  Triều đình e ngại ông Viêm sẽ kế vị vua mà trị vì đất nước, mà chữ TÁ có nghĩa là phò tá. 
Ông Viêm đã đồng ý với đòi hỏi này của triều đình.  Do đó, từ chữ Hoàng Kế Viêm thành chữ Hoàng Tá Viêm.2- Ông Hoàng Kế Viêm cưới bà Nguyễn Phúc Quang Tịnh năm 1847, Vua Minh Mạng băng hà năm 1840, như vậy Vua Thiệu Trị thay cha gả bà Quang Tịnh cho ông Hoàng Kế Viêm trước khi băng hà chứ không phải Vua Minh Mạng gả.** Ngày xưa chữ "Phủ" là nơi có con, rể hay dâu là hoàng thân quốc thích ở.
Sau khi ông Hoàng kế Viêm lấy bà Hương La Trưỡng Công chúa, huyện Quãng Ninh được đổi là Phủ Quãng Ninh.  Trong khi huyện Lệ Thủy (quê bên nội của Hoàng đại Lệ) cũng trong tỉnh Quãng Bình vẫn giữ nguyên là Huyện Lệ Thủy vì không có ai là hoàng thân quốc thích của hoàng gia ở cả, mặc dù có vài đại thần như các cụ Hoàng đại Bỉnh, Ngô đình Khả...
*** Bà Hương La Trưỡng Công Chúa là người con thứ 13 của Vua Minh Mạng, nếu kể riêng về nữ thì bà là con gái thứ 5.
Bà Hương La có nhũ danh là Nguyễn Phúc Quang Tịnh vốn chưa được phong tước gì khi Vua Minh Mạng còn sống.  Nhưng khi lấy ông Hoàng kế Viêm, có chút ít danh vọng nên được anh là Vua Thiệu Trị phong cho là Trưỡng Công chúa.
Đó là luật lệ của hoàng gia Triều Nguyễn, chứ không phải ai sinh ra cũng tự động được làm hoàng tử hay công chúa ngay.**** Theo lệ hoàng gia Triều Nguyễn, chỉ là con trai của Vua mới được gọi là Mệ, ngoài ra cháu của vua thì chỉ được gọi là Mụ, thí dụ Mụ Bữu Chính, Mụ Nguyễn Phúc Quỳnh Thuyên, Mụ Bửu Biền, Bửu Lộc chẳng hạn .
Vì sao nam giới màlại gọi là Mụ và Mệ?  Đây là một giải thích khác dài dòng hơn, xin xem cuốn Tự điển Nhà Nguyễn của Võ hương An, nếu có. Nguồn: www.nguoiquangbinh.net